انباشتگی یا امتلاء چیست؟

شناخت انباشتگى‏[1]:

چنانچه فضاهاى رگ‏ها از آنچه دارند آكنده شود تا گونه‏ اى كشيده شوند و باد كنند، پزشكان اين حالت را انباشتگى (امتلاء) بر پايه فضاى حفره ‏اى رگ‏ها مى‏ نامند[2].

گونه‏ ى دوم انباشتگى حالتى است كه موادى در تن گرد مى‏آيد كه بيش از نياز خوراكى آن مى‏باشد و طبيعت آدمى نمى‏تواند بخشى از آن را براى تغذيه اندام‏ها بكار برد چون ناتوان از تبديل كردن و چيره شدن بر آنهاست. پزشكان اين حالت انباشتگى را بر پايه‏ ى نيرو مى ‏نامند و هر دو حالت نشانه بيمارى مى‏باشد.

نشانه‏ هاى انباشتگى بر پايه‏ ى فضاى حفره ‏ها:

سرخى رنگ و گرمى تن، كشيدگى و خستگى تن، خميازه‏ى كشيدن، خواب‏ آلودگى و نيز انباشتگى رگ‏ها و گستردگى و خون‏ريزى بسيار از بينى و از لثه با كمترين حركت آن، سنگينى سر و چشم و به ويژه سردرد و كندى ذهن و حواس و نبض بزرگ از نشانه‏هاى اين انباشتگى مى‏باشد.

حالت تن در اينجا به مانند حالت از حال رفتن و بيهوشى است كه از پرخورى و پرنوشى و پرخوابى و وارفتگى است.

نشانه‏ هاى انباشتگى بر پايه‏ ى نيرو:

پايين آمدن اشتها و سنگينى در هنگام جنبش و سستى و تنبلى و سرخ نبودن رنگ رخساره و كشيدگى اندام‏ها مى‏باشد. نبض در اين گونه انباشتگى بزرگ نيست ولى پيشآب كم‏رنگ و ناپخته مى‏باشد.

علامات انباشتگی یا امتلاء

انباشتگی یا امتلاء چیست؟

بدانكه علامت بدو گونه بود در امتلاى علامات اوعيه كه تجاويف و مجارى بدن باشد از اخلاط و آن بحسب‏

كميت و مقدار خلط بود كه از قدر حاجت زياده شده باشد در بدن اگرچه بحسب كيفيت معتدل باشد اما اوعيه او چنان مملو گرديده است كه بتمديد افتاده است و صاحب اين امتلا در خطر باشد از حركت كه ناگه رگى متصدع گردد و در مخانق ريزد از خون و از ان امراض حلق و امتلا پيدا شود و گاه باشد كه اگر بدل ريزد فجأة بميرد يا سكته شود يا بصرع افتد و اين‏چنين كسى را بايد كه مبادرت نمايد بفصد و اسهال و بتنقيه بدن و در ان تاخير ننمايد و اما امتلاى بحسب قوت و آن چنان بود كه او را از امتلاى اخلاط و زيادتى آن اذيتى نباشد بزياده و اگر باشد بمحض همان اذيت نبود بلكه با آن اذيت كميت رداءت در كيفيت هم باشد و اين قسم از امتلا قهر مى‏كنند قوت را برداءت كيفيت پس مطاوع نمى‏شود هضم را و نضج را و صاحب اين امتلا در خطر باشد از امراض عفونى علامت امتلا فى الجمله در ان ثقل اعضا باشد و كسالت آن از حركات و احمر از لون و انتفاخ عروق و تمدد جلد و امتلاء نبض و انصباغ بول و ثخنه و قلت شهوت و كلال بصر و احلام داله بر ثقل مثل آنكه كسى كه بيند كه او را در حركت قدرتى نيست و نمى‏تواند كه حركت بكند و نمى‏تواند كه از جاى خود برخيزد يا آنكه بيند كه برو بارى سنگين بار شده است يا بيند كه قادر نيست بر سخن گفتن همچنانكه كسى بيند كه مى‏پرد و يا زود حركت مى‏كند دلالت كند بر آنكه اخلاط رقيق بود بقدر اعتدال باشد و اما علامت امتلاء بحسب قوت يا ثقل بود و كسالت و قوت شهوت غذا و اين امتلا شريك بود با امتلاء بحسب اوعيه اما اگر امتلاء بحسب قوت ساذج باشد عروق را شدت انتفاخ و درور نبود و در جلد شدت تمدد نباشد و نبض نيز شديد الامتلاء و شديد العظم نباشد و قاروره غليظ نباشد و لون را شدتى در حمرت نباشد و انكسار و اعياء حادث شود بعد از شروع در حركت و تصرف در اعمال و در احلام و خواب حكه و لذع زياده مى‏شود و بويهاى بد ازو صادر مى‏شود و همچنين دلالت مى‏كند بر اخلاط غالبه دلائل هر خلط چنانكه ذكر كرده شود كه امتلاى بحسب قوت مولد مرض باشد پيش از استحكام دلائل‏

[1] – امتلاء: متن- انباشتگى، پرشدگى‏هايى كه فضاهاى ميان تهى تن را بيش از اندازه پر مى‏كنند.

[2] . اين حالت را در پزشكى نوين بالا رفتن فشار خون مى‏گويند.