شناخت گیاه پای گرگ :

فرانسه:lycopode officinal ,lycopode

آلمانى:ly copodio ,kolben baorapp baerlap

انگليسى:stag horn moss ,clubmoss

ايتاليايى:musco terrestre ,licopodio

عربى: مسكنه، رجل الذئب، كبريت نباتى. فارسى: پاى گرگ.

شکل و محل رویش گیاه پای گرگ :

گياهى پايا و داراى ساقه طويل، به دو صورت خزنده و راست به رنگ سبز روشن است.

قسمت مورد استفاده اين گياه هاگهاى آن است كه پس از پاره شدن جدار نازك هاگدانها از درون آنها خارج مى‏شوند بعلاوه ساقه عارى از سنبله ‏هاى هاگزا نيز به مصارف درمانى مى‏ رسد.

اين گياه در جنگلها و نواحى مساعد غالب نقاط اروپا، آسيا، آمريكاى شمالى و آفريقاى جنوبى مى ‏رويد به نظر مى‏رسد كه در ايران نيز وجود داشته باشد.

بيشتر در نواحى كوهستانى، بر روى تخته سنگها و در جنگلها يافت مى‏شود.

خواص درمانی گیاه پای گرگ :

پاى گرگى ‏ها از دسته گياهان بى ‏گل ولى داراى ريشه و ساقه و برگ هستند. گرد آن به عنوان دارو مصرف مى ‏شود.

اين ليكوپود، سمى است و اثر تحريك كننده دارد از اين جهت كمتر در مصارف داخلى به كار مى ‏رود زيرا اثر قى ‏آور شديد و مسهلى قوى دارد.

دارويى است قاعده‏ آور و دفع كننده كرم ولى خطرناك مى‏باشد.

براى به دست آوردن «گرد ليكوپود» كه در واقع هاگهاى گياه است، بايد سنبله ‏هاى هاگزاى را كمى قبل از رسيدن كامل، چيد و آنها را بر روى پارچه ‏اى تكان داد. سپس هاگهاى خارج شده را جمع ‏آورى نمود.

داروى ضد سيفليس

براى معالجه روماتيسم تجويز مى‏ شود.

براى معالجه بى ‏نظمى در عادت ماهانه، براى كاهش مقدار اوره خون اثر مفيد دارد.

براى فلج، سستى اعضاء، تنگى نفس، سرفه كهنه، درد مفاصل، نقرس، سياتيك، ورمها و جذام و بيمارى آتشك و شانكر خفيف نافع است براى مزمن تسكين دردهاى تحليل‏ آور و ورمها مفيد است.

در آمريكا به عنوان مسهل و سقط كننده جنين مورد استفاده قرار مى‏گيرد.

داراى آلكالوئيدى به نام پيلى ژانين با اثر بسيار سمى است و مقدار 1/ 0 تا 2/ 0 گرم آن در سگ، عارضه‏ اى نظير فلج ماهيچه قلب ايجاد مى‏كند كه موجب مرگ جانور مى‏شود.

ايجاد انقباض مردمك چشم نيز مى ‏نمايد.

گرد آن را اگر در آب جوش بريزند فرو رود.

الكل، اتر اسانسها روغنها را سريعا آغشته مى‏سازد

براى معالجه پوست بدن به عنوان ضد اسپاسم، ضد احتلام، عدم دفع ادرار يا حبس بول و نزله مثانه رفع مى‏شود.

در افراد بزرگسال براى اسهال ساده، اسهال خونى اطفال مؤثر است.

درمان برخى از ناراحتيهاى پوستى، رفع خارش پوست.

كليه قسمتهاى گياه (عارى‏تا از سنبله‏ ها)، خاصيت ملين، بادشكن، مدر و ضد احتقان دارد.

بعلاوه داراى اثر اختصاصى بر روى كبد و دستگاه دفع ادرار است.

با مصرف ليكوپود، مى‏توان بطور قاطع عدم دفع ادرار را كه با تشنج همراه باشد، رفع كرد.

بعلاوه‏ نزله مثانه را در بزرگسالان، معالجه نمود.

مصرف له‏ شده اعضاى گياه را در قند شير، كه به نسبت 10 درصد تهيه شده باشد، جهت درمان نزله مثانه، احساس سوزش در مجارى دفع ادرار و در نقرسهاى كهنه و مزمن، توصيه نموده است.

اطباى قديم آن را دارويى قطعى، جهت درمان حبس البول (عدم دفع ادرار) مى ‏دانستند.

مصرف آن به مقدار 4 گرم به صورت امولسيون با شربت‏orgeat توام با موسيلاژ و صمغ عربى مى ‏باشد.

ليكوپود را در درمان درد مثانه و ناراحتى دفع ادرار مؤثر دانسته كه با مصرف آن، ادرار غليظى همراه با مواد زائد و مخاطى دفع مى ‏شود.

ليكوپود، سابقا براى رفع ورم روده اطفال و احتقان ششى ساده مصرف مى‏گرديد.

اطباى قديم آن را براى درمان ديسانترى و اسهالهاى ساده به كار مى‏ بردند و براى اين كار نيز گرد ليكوپود را به مقدار 8 گرم در 125 گرم آب رازيانه و صمغ عربى و شربتها مخلوط مى‏كردند.

همچنين از گرد ليكوپود جهت درمان اسهال كودكان، استفاده مى‏نمودند.

در سيبرى از مخلوط 4 قاشق قهوه‏ خورى گرد ليكوپود و 2 عدد تخم مرغ و قند و آب، امولسيونى تهيه مى‏كردند كه براى رفع ديسانترى به كار مى‏رفت.

معتقدند كه با مصرف آن، قواى عمومى بدن پس از برخاستن از يك بيمارى التهابى و عصبى، بالا مى ‏رود.

براى اين كار نيز 10 تا 60 قطره تنطور را در كمى آب مخلوط كرده 2 يا 3 مرتبه در روز مصرف مى‏كنند.

در استعمال خارج، جوشانده گياه براى رفع انقباضات دردناك و غير ارادى ماهيچه‏ها، روماتيسم و غيره به كار مى‏رود.

امروزه از گرد ليكوپود، به عنوان خشك كننده و تسكين دهنده، مشابه پودر تالك‏ استفاده مى‏شود.

گرد ليكوپود در موارد التهاب و تحريك ناحيه ران اشخاص فربه كه بر اثر راه رفتن به وجود مى‏آيد

همچنين در رفع تحريك ناحيه ران اطفال كه بر اثر تماس با ادرار حاصل مى‏شود

در درمان بعضى بيماريهاى جلدى مانند سودا كه با ترشح همراه باشد

رفع خارش، اگزما و تحريكات جلدى مختلف، مى‏تواند اثرات بسيار مفيد ظاهر كند.

در انگلستان سابقا جهت رفع ناراحتى اولسرها و در سرطان پوست و ناراحتيهاى جلدى به كار مى‏رفته است.

كليه قسمتهاى گياه نيز به صورت دم كرده 5/ 1 تا 5/ 2 درصد، جهت رفع قى، به كار مى‏رفته است.

سنبله‏ هاى گياه مذكور داراى آلكالوئيدى به نام كلاواتين است كه در حيوانات، بخصوص در گربه، سگ و خرگوش ايجاد قى و ناراحتيهاى ديگر مى‏كند.

بطورى كه مقادير 1/ 0 تا 2/ 0 گرم آن در خرگوش، موجب مى‏ گردد كه دو ساعت و نيم پس از مصرف آن، عوارضى نظير تشنج و خفگى كه منجر به مرگ جانور مى‏شود، پيش آيد.

خواص گرد لیکوپود

در طب عوام، نوعى تنطور عارى از طعم و بو، از گرد ليكوپود تهيه مى‏ گردد كه جهت رفع بيماريهاى :

دستگاه دفع ادرار، تناسلى و همچنين دستگاههاى تنفسى و كبد و در رماتيسم و نقرس، ورم كليه،

سل، نفخ، يبوست‏هاى سركش، بواسير، اسپاسم‏هاى مثانه و غيره به كار مى ‏رود .

خواص پاى گرگ مشابه خواص پادزهر مى ‏باشد.

منابع

1- معارف گياهى، ج 5، ص 65.

2-  گياهان دارويى، دكتر زرگرى، ج 3، ص 395.