شناخت گیاه هامالیس

گیاه هامامليس، گياه دارويى ارزنده ‏اى است كه فرآورده ‏هاى برگ و پوست آن بر اثر دارا بودن مواد مؤثر، در بسيارى از ناراحتى‏هاى مربوط به گردش خون، خونريزيها، واريس، بواسير و غيره بكار مى‏رود. هامامليس به فراوانى در جنگلهاى مرطوب اتازونى، پنسيلوانيا و كانادا مى‏رويد ولى در ايران، يافت نمى‏ گردد

نام های دیگر گیاه هامالیس :

در مدارك مختلف با نامهاى «فندق جارو»، «گورجين آغاسى» و «هامامليس» آمده است. به فرانسوى‏Hamamelis وNoisetier de sorciere و به انگليسى‏

Tabacco, Snapping hazel, Winter bloom, Witch hazel, Hamamelis wood

و … گفته مى‏شود.

درختچه‏ اى است از خانواده‏Hamamelidaceae نام علمى آن‏Hamamelis virginiana L . و گونه ديگر كه آن هم مصرف دارويى داردHamamelis japonica مى‏ باشد.

درختچه هامامليس‏

مشخصات گیاه هامالیس:

گياهى است از خانواده,Hamamelidaceae درختچه ‏اى است كوتاه به بلندى حدود 3- 2 متر.

برگهاى آن بيضى با دندانه ‏هاى غير منظم قوسى و رگبرگهاى مشخص شبيه برگ فندق است و گلهاى آن زرد كوچك كه معمولا پس از ريزش برگها ظاهر مى‏ شوند.

ميوه آن كپسول است كه در آن دانه‏ هاى روغنى قرار دارند. اين گياه در جنگلهاى مرطوب شرق امريكاى شمالى، پنسيلوانيا و كانادا انتشار دارد و گونه‏ هاى ديگرى از آن در ساير مناطق نيمكره شمالى از جمله ژاپن مى‏رويد

تركيبات شيميايى گیاه هامالیس:‏

در برگ و پوست هامامليس اسانس وجود دارد و وجود ماده تلخى به نام هاماملين‏[1] كه از تركيب يك آلكالوئيد و مواد رزينى تشكيل شده در گياه مشخص شده است.

اسانس آن به رنگ زرد قهوه ‏اى است و به مقدار كمى در الكل حل مى ‏شود و قسمت اعظم اسانس را ترپن دكستروژير[2] تشكيل مى‏ دهد.

به علاوه در گالهايى كه روى برگهاى گياه پديد مى‏آيد و همچنين در پوست درختچه، اسيد گاليك‏[3] و رزين وجود دارد.

[1] .Hamamelin

[2] .Dextrogyre terpene

[3] .Gallic acid اسيد متبلور سفيدرنگى است به فرمول خام‏C 6 H 2 (OH )3 COOH ,H 2 O كه در برگ چاى و در گالها يافت مى‏شود.

آب هامامليس:

از تقطير سرشاخه ‏هاى تازه قطع شده و نيمه ‏خشك هامامليس ويرجينيانا به دست مى ‏آورند. محصول حاصله يك محلول آبى و الكلى اسانسهاى فرّار موجود در گياه مى ‏باشد.
تجزيه اسانس هامامليس وجود موادى مانند:

دو هگزيه، يك آل (7/ 9 درصد)، آلدئيداستيك (2/ 3 درصد)، آلفاايونون (5/ 3 درصد)، بتاايونون (يك درصد) و سافرول‏ (2/ 0 درصد) را نشان داده است.
آب هامامليس داراى خاصيت قابض است و از اين رو آن را در استعمال خارجى با ماليدن روى پوست به‏عنوان ضد احتقان و رفع گرفتگى عضلات بكار مى‏برند.

پوست درختچه هامامليس‏

در امريكاى شمالى برگ و پوست اين درختچه در سطح گسترده‏اى مورد توجه كارشناسان گياه‏درمانى است و در انگلستان، ژاپن و ساير مناطق اغلب از پوست درختچه استفاده مى‏شود و براى ناراحتى‏هاى مختلف به عنوان داروى شفابخش تجويز مى‏شود.

تركيب شيميايى پوست درختچه:

 اسيد گاليك- رزين- اسانس.
از تقطير پوست درختچه محلول الكلى به نام‏Vernal Witch hazel در امريكا به دست مى آورند

كه محلول قابضى است و به صورت مصرف خارجى آن را در درمان اعضاى شكسته و از جا در رفته بدن به كار مى ‏برند.

در مورد متوقف كردن ترشحات مفرط عادت ماهيانه و خونريزى از ريه‏ ها، معده، رحم و امعاء و احشا بسيار مؤثر و داروى بى‏ بديلى است

خواص درمانی گیاه هامالیس:

مصرف آب دم‏كرده آن به صورت ضماد يا محلول شستشو براى درمان تومورهاى دردناك و التهاب‏هاى خارجى پوست و زخم‏هاى پوست‏

در اثر خوابيدن زياد و التهاب‏هاى پوستى اطراف چشم و سوزاك و ترشحات سفيد مهبل بسيار مؤثر است.

 اگر پس از هر بار دفع مدفوع و تميز كردن خود يك قاشق مرباخورى از آب دم‏كرده آن را در ركتوم بريزيد. در مورد بواسير خونى از خونريزى جلوگيرى مى‏كند.

 تنقيه با آب دم‏كرده آن در درمان بواسير و اسهال ساده و اسهال خونى مؤثر است

 اگر يك قاشق مرباخورى از پوست و برگ خرد كرده آن را در يك ليوان آب جوش بخيسانيد

و طبق نظر پزشك در طول روز چند بار و هر مرتبه يك قاشق از آب آن را در دهان ريخته و يكباره، فروبريد.

براى متوقف كردن ترشحات مفرط عادت ماهيانه و خونريزى از ريه و معده و رحم و امعاء و احشا بسيار مؤثر است و در اين موارد داروى بى‏ بديلى مى‏باشد.

الكل پوست درختچه هامامليس‏

براى درمان اسهال ساده و اسهال خونى به صورت خوردنى يا به صورت تنقيه شفابخش است.

 در مصرف خارجى، براى درمان اعضاى شكسته و از جا در رفته بدن بكار مى‏رود، در كنترل سوزاك مؤثر مى‏باشد

منابع:

گياهان دارويى، دكتر على زرگرى، ج 3، ص 591.
 مفردات پزشكى، دكتر آئينه چى، ص 314.
 مفردات پزشكى جديد، فارماكوگنوزى، 1973 ص 318.