تنگى نفس آسم
اگر بيمارى، پيوسته سرفه و تراوش و برافروختگى رخسار به مانند كسانى كه سخت دويده و جنبشى نيرومند كرده اند، داشته باشد و اگر دراز بكشد سختتر و بايستد سبكتر می شود بايد به او اين داروى پختنى را داد.
داروى آسم:
انجير زرد ده درم و تمر هندى ده درم و به مانند آن كشمش سرخ، شنبليد، تخم كرفس، رازيانه، پر سياوشان، ريشه ى شيرين بيان، زوفاى خشك، فراسيون از هركدام پنج درم با سه رطل آب گوارا می پزند تا از آن يك رطل بماند سه روز به همراه آن، داروى تركيبى ديگرى خورانده می شود.
براى تنگى نفس:
افشره ى جوشانده ى شيرين بيان، زوفاى خشك، پر سياوشان از هركدام ده درم و قردمانا، فلفل، ترتيزك، بادام تلخ، زراوند گرد و تخم أنجره از هركدام پنج درم و عسل به اندازه اى كه همه اينها را گرد آورده خمير نمايد. اين خمير چرك سينه را به گونه اى شگفت آور بيرون می ريزد و بهبود دهنده ى آن است. به مدت يك هفته به بيمار می خورانند سپس او را وادار به بالا آوردن، پس از خوردن خردل و عسل می نمايند. شكم وى را با اين قرص روان می كنند.
ربو (نوعى آسم، نفس نفس زدن)
در اين مرض تنفس بيمار مانند كسى است كه بتندى دويده باشد و هرگاه كه بیشتر بخوابد شدت می يابد، علتش پرى سرخرگهاى ريه از انواع رطوبتهاى لزج و غليظ است كه از سر پائين آمده يا ترشحات خود ريه است كه از رطوبتهاى سينه و اندامهاى درونى بدان جذب شده زيرا شش مانند اسفنج متخلخل می باشد و خداوند تعالى بقاء آن را در رطوبت قرار داده و زندگيش از آن است اما اگر رطوبت زياد شده و يا از حالت طبيعى تغيير كند ريه را بيمار می كند. اگر ربو با سرفه همراه باشد معمولا بيمار بهبود مىيابد «1» اما اگر سرفه اى نباشد ناگهان يا در هنگام خواب خفه می شود و يا سرانجامش بيمارى استسقاء گوشتى و تب خواهد بود. گاه ربو از شدت حرارت قلب و نيازش بجذب هواى بيشتر پيدا می شود، اگر اين هوا برايش آماده نشود بناچار ريه و سپس ساير اندامها ورم مىی كند، علامتش تشنگى شديد و پيدا شدن آثار حرارت در نبض است و براى چنين بيمارى دم از بازدم آسانتر است. گاه اين بيمارى در اثر كلفت شدن طحال (اسپرز) پيدا می شود در اين حال نفس بريده بريده و مانند حالت گريه بچه ها می شود اما گاهى از شل شدن ماهيچه هاى سينه بوجود مىآيد كه علامتش اين است كه بازدم آسانتر از دم است و چه بسا كه اين هر دو نوع باهم همراه می گردند گاهى نفس كسانى كه باين بيمارى گرفتارند قطع می شود و كمتر بيمارى از آن می رهد.
حساسيت ريه
سرفه خلط دار و يا سرفه خشك مىتواند از علايم آسم باشد.
اكثر افراد از بيمارى آسم به عنوان حملاتى از تنگى نفس همراه با خس خس سينه كه در كودكان و بزرگسالان رخ می دهد ياد می كنند. اين حملات مىتواند در هنگام فعاليت و يا هنگام استراحت ايجاد شود و ممكن است خفيف يا شديد باشد. كلمه ى آسم «1» اصطلاحى است كه براى توصيف بيماریهاايى به كار می رود كه مشخصه ى آن، حملاتى از تنگى نفس است
كه به علت باريك شدن متناوب مجارى هوايى يا لوله هاى برونش (در ريه ها) ايجاد می شود.
عوامل و فاكتورهاى مختلفى در ايجاد آسم دخالت دارند. اين عوامل از فردى به فرد ديگر متفاوت است.
تعریف آسم
بهترين تعريفى كه براى آسم مىتوان بيان كرد اين است كه: آسم وضعيتى است كه مجارى هوايى ريه ها ملتهب شده، بنابراين به عوامل خاصى بسيار حساس مىشوند.
عوامل شروع كننده حملات آسم:
اين عوامل باعث مىشوند كه مجارى هوايى تنگ شده و عبور جريان هوا از داخل آن كاهش پيدا كند و سبب تنگى نفس يا خس خس سينه شود. بنابراين آسم فقط يك بيمارى مشخص نيست بلكه داراى چندين الگوى مختلف می باشد. آسم داراى شدتهاى مختلف، عوامل شروع كننده ى متفاوت و نتايج درمانى گوناگونى در افراد مختلف مىباشد. به همين دليل درمانى كه براى يك بيمار دچار آسم بسيار مفيد بوده، ممكن است براى بيمار ديگرى نامناسب باشد.
علل بروز حملات آسم: اكثر افراد می دانند كه بيمارى آسم در بعضى خانواده ها بيشتر ديده می شود.
يعنى علت ارثى و ژنتيكى در اين بيمارى وجود دارد.
بدون شك در آسم آلرژيك (آسم اكسترينسيك يا خارجى) عامل وراثت و ژنتيك از اهميت زيادى برخوردار است درحالیكه در آسمى كه آلرژيك نباشد (آسم اينترينسيك يا داخلى) عامل وراثت زياد مطرح نمی باشد.
حالا ببینیم دقیقا
آسم چگونه شروع مىشود؟
عامل ژنتيك و وراثت در بروز بيمارى آسم به صورتى نيست كه مثلا رنگ چشم يا نوع گروه خونى كودكان از والدينشان به ارث مىرسد، بلكه بيمار مبتلا به آسم شديد مىتواند داراى كودكانى باشد كه هيچگاه دچار حملات آسم نمی شوند. نقش عوامل محيطى (مثل مواد حساسيت زا يا آلرژنها و مواجه شدن شخص با دود سيگار) در بروز بيمارى آسم و تشديد آن مىتواند بسيار مهم باشد.
با اينحال اين عوامل در همه افراد به يك اندازه باعث بروز بيمارى نمی شوند، بلكه آن افراد بايد استعداد ابتلا به اين بيمارى را داشته باشند.
بازى در كودكان به خصوص در زمينهاى خاكى و كثيف مىتواند باعث بروز حملات آسم گردد.
در فرد حساس، هر عامل برانگيزاننده (تحريك كننده) می تواند باعث بروز حملات آسم شود.
هر فردى به زودى خواهد فهميد كه چه عاملى باعث شروع حملات آسمش می گردد. تمرينات ورزشى، بازى و فعاليت بهخصوص در كودكان مىتواند باعث بروز حملات آسم گردد. گرچه مشكل ايجاد تنگى نفس درهنگام فعاليت ورزشى اغلب به علت ورزيده نبودن و تازه كار بودن شخص در ورزش اتفاق می افتد تا به علت آسم.
حيوانات خانگى مىتوانند يكى از علل اصلى بروز حملات آسم باشند.
مواد حساسيت زا (آلرژنها): گرده ى گياهان از عوامل تحريك كننده شناخته شده اى هستند همچنين حيواناتى مثل گربه و اسب نيز می توانند باعث بروز حملات آسم شوند. مواجه شدن طولانى مدت با مواد حساسيتزا مانند حيوانات يا گل و گياه مىتواند باعث بروز علائم پايدارى شود. اما ممكن است اهميت وجود درخت يا گل و گياه يا حيوانات در خانه ناديده گرفته شود.
دود، بوى عطر و گرد و غبار
دود سيگار هم براى بسيارى از بيماران مىتواند باعث بروز حملات آسم شود. همچنين محيطهايى كه داراى گرد و غبار زياد هستند و نيز بوهاى خاص مثل بوى عطر نيز در افراد حساس باعث حملات آسم مىگردد. بهترين درمان در چنين مواردى خوددارى از برخورد با چنين عواملى مىباشد.
سرماخوردگى و عفونتهاى ويروسى:
عفونتهاى ويروسى شايعترين عامل بروز آسم در تمام سنين مِی باشند. داروهاى آنتی بيوتيك فقط در درمان عفونتهاى باكتريايى مؤثر هستند كه آنها نيز به ندرت باعث بروز حملات آسم می شوند.
آنتی بيوتيكها هيچ اثرى بر روى ويروسها ندارند و در نتيجه در درمان آسم نيز نقشى نخواهند داشت.
هيجانات و استرسها: كودكان اغلب در هنگام جشن تولد دچار خسخس سينه مىشوند زيرا تركيبى از هيجانات و فعاليت بدنى باعث تشديد آسم آنها مىشود. هيجانات، شادى، غم و غصه و استرسها همگى مىتوانند به عنوان عوامل برانگيزاننده ى آسم مطرح شوند. بسيار ديده شده است كه بيماران مبتلا به آسم در مراسم تشييع جنازه خويشاوندانشان نيز دچار آسم شده اند.
آب و هوا و آلودگى هوا: بسيارى از مبتلايان به آسم عقيده دارند كه در آب وهواى خاصى، وضعيت آنها بهتر و در آب و هواى ديگرى وضعيت بيماریشان بدتر مىشود. بعضى بيماران آب و هواى سرد و مرطوب را ترجيح می دهند و بعضى ديگر آب و هواى گرم و خشك را می پسندند. هنوز از نظر علمى اثبات نشده است كه چه نوع آب وهوايى مناسب اين افراد می باشد.
پس می توان گفت که:
اصالتا به خود شخص، نوع و علت آن بستگى دارد.
اين بستگى به خود شما دارد كه با توجه به عادت و وضعيتتان آب و هواى دلخواه خود را انتخاب كنيد. آلودگى هوا نيز در تشديد حملات آسم نقش مهمى دارد (به خصوص در بيماران دچار آسم شديد).
علائم آسم و تشخيص آن:
تشخيص آسم اغلب مشكل است زيرا علائم آن را به آسانى می توان با ساير علائم بيماری هاى ديگر تنفسى اشتباه گرفت.
تشخيص قطعى بيمارى آسم در بيمار را بايد بعد از گرفتن شرح حال كامل و انجام آزمايشهاى متعدد مطرح كرد.
بيمارى آسم با يك يا چند علامت از چهار علامت اصلى آن بروز می كند. 1- خسخس سينه 2- تنگى نفس 3- سرفه 4- فشار در قفسه سينه.
خسخس سينه و تنگى نفس از شناخته شده ترين علائم بيمار آسمى مىباشند و معمولا به طور متناوب در هنگام مواجهه با عوامل تحريك كننده بروز می كنند. با اينحال تنگى نفس مىتواند بدون خسخس سينه هم در افراد مبتلا به آسم ديده شود.
يكى از علائمى كه اغلب افراد آن را به عنوان علامت آسم نمىشناسد سرفه است. همانطور كه قبلا اشاره كرديم سرفه مىتواند خشك و يا خلط دار باشد و معمولا شبها يا در هنگام فعاليت ورزشى ايجاد مىشود. در بسيارى از موارد سرفه اى كه به علت آسم ايجاد شده است را به حساب بيمارى برونشيت می گذارند، بروز بيشتر از دو دوره سرفه ى پايدار (اگر بدون خسخس سينه يا تنگى نفس باشد) بايد وجود بيمارى آسم را مطرح كند. چهارمين علامت اصلى در بيمارى آسم وجود فشار در قفسه ى سينه است. اغلب اين علائم در هنگام فعاليت ورزشى رخ مىدهد.
هنگامى كه در يك بيمار مسن احساس فشار در قفسه سينه ايجاد شود، تشخيص آنژين قلبى نيز مطرح می گردد. ممكن است براى پزشك تشخيص بين آسم و آنژين قلبى در چنين افرادى بسيار مشكل باشد.
گرچه علائم آسم اغلب بدون هيچگونه دليل واضحى رخ می دهند اما مشخصه ى آنها اين است كه بيمار را از خواب بيدار می كند و غالبا آسم مشكلى است كه صبحها هنگام بيدار شدن از خواب بروز می كند. آسمى كه بيمار را در نيمه هاى شب از خواب بيدار مىكند نشانگر آن است كه به خوبى كنترل و درمان نشده است.
انواع مختلف آسم:
در بسيارى از موارد، علت بروز آسم، ناشناخته است، با اينحال در بعضى موارد يك نوع ماده ى حساسيت زا (آلرژن) مسئول بروز حملات آسم می باشد. ساير انواع مختلف آسم عبارتند از:
آسم شكننده، آسم حساس به آسپرين و آسم شبانه.
اگر شما احتمال می دهيد كه آسم شما به علت بعضى از مواد حساسيت زا مانند گياهان يا وجود حيواناتى مثل اسب يا سگ يا گربه در منزل ايجاد شده است، بايد با انجام آزمايش آلرژى اين موضوع را تأييد كنيد.
آسم آلرژيك:
آلرژى به عنوان يكى از عوامل بيمارى شما مطرح میباشد، لازم است كه براى تاييد اين مسئله و شناسايى ماده ى حساسيت زا (آلرژن) آزمايشهايى را به عمل بياوريد. اين آزمايشها ساده بوده و براى انجام آن حدود نيم ساعت وقت لازم است.
تعدادى از قطره ها كه از مواد مختلف حساسيت زا تشكيل شده اند مثل مايت هاى گرد و غبار خانه،
گرده ى علفها، گرده ى درختها يا پوسته هايى از حيواناتى مثل گربه و غيره را بر روى ساعد دست قرار مىدهند و با استفاده از نوك يك سوزن كوچك پوست زير هر قطره را به آرامى سوراخ می كنند تا اجازه دهند كه ماده حساسيت زا به زير پوست نفوذ كند، بعد از حدود 15 دقيقه يك واكنش موضعى در اين محل می تواند رخ بدهد كه مانند گزش يك حشره است. رنگ آن قرمز بوده و معمولا هم داراى خارش است. فرو كردن سوزن به داخل پوست دردناك نمىباشد و فقط به صورت يك خراش است اما خارش آن مىتواند خيلى شديد باشد و حدود نيم يا يك ساعت طول بكشد.
اندازه ى واكنش (يعنى اندازه ى قرمزى دور محل تزريق قطره) را مىتوان براى هر ماده حساسيت زايى اندازه گيرى كرد كه اين كار می تواند نه فقط حساس بودن شما به آن ماده را نشان دهد بلكه می تواند بگويد كه چقدر شما به فلان ماده خاص حساسيت داريد.
گاهى اوقات از اين اطلاعات می توان در درمان بيمار نيز استفاده كرد زيرا با اين اطلاعات می فهميم كه از چه موادى بايد دورى و پرهيز كنيم و چه موادى براى ما مشكلى ايجاد نمی كنند.
حساسيت زدايى:
اگر مشخص گرديد كه شما به يك ماده خاص حساسيت داريد (براى مثال به پوسته ريزی هاى گربه يا خرگوش) و نمی توانيد از برخورد با اين حيوانات پرهيز و دورى كنيد و آسم شما نيز با درمان دارويى به خوبى كنترل نمی گردد، ممكن است لازم باشد كه اقدام به حساسيت زدايى نسبت به اين مواد خاص كنيد. حساسيت زدايى را فقط بايد در مراكز تخصصى انجام داد و هربار نيز فقط در مورد يك ماده اقدام به حساسيت زدايى شود. قطعا اين كار براى بيمارانى كه به آسم مبتلا هستند بايد فقط در بيمارستان انجام شود زيرا بسيار اتفاق افتاده است كه در هنگام حساسيت زدايى حملات شديد آسم رخ داده است كه نياز به اقدامات اورژانسى و بيمارستانى داشته و در صورت عدم انجام چنين اقدامات اورژانسى ممكن است جان بيمار تهديد شود.
در مورد حساسيت هاى فصلى (تب يونجه) اين خطرات كمتر مىباشند اما در مورد آسم مراقبتهاى شديدى بايد به عمل آيد. روش حساسيت زدايى به اين صورت است كه تزريقات متعددى از مقادير كمى از ماده اى كه به آن حساسيت داريد به شما تزريق مىگردد (معمولا در زير پوست قسمت بالايى بازو) براى شروع حساسيت زدايى مقادير خيلى كمى از ماده حساسيت زا ابتدا تزريق می گردد و هر هفته كمى به مقدار غلظت آن افزوده مىگردد تا فرد دچار واكنشهاى آلرژيك شديد نگردد. واكنشهاى موضعى كوچك (قرمز شدن در محل تزريق) معمولا شايع نمی باشند اما در صورت وقوع نيز در همان روز از بين خواهند رفت.
وقتى يك دوره حساسيت زدايى به پايان رسيد در صورت موفقيت آميز بودن آن لازم است كه در فواصل زمانى خاصى آن تزريقات دوباره انجام شود. براى انجام حساسيت زدايى از يك دوره تزريقات مكرر استفاده مىشود، به طورىكه مقادير جزيى از ماده حساسيت زا به داخل پوست تزريق مىگردد و اين مقدار در تزريقات بعدى افزايش پيدا مىكند تا فرد بتواند آن را تحمل نمايد.
آسم شكننده:
«1» آسم شكننده نوع نادرى از آسم مىباشد. بيماران مبتلا به آسم شكننده دچار حملات شديد و ناگهانى می گردند، حتى در مواقعى كه به نظر می رسد آسم آنها به خوبى كنترل شده است. بعضى از اين بيماران قبلا دچار سابقه آسم بوده اند و اكنون دوباره حملات آسم آنها شروع شده است و پزشك نيز به سختى می تواند آن را كنترل كند. چنين بيمارانى را در بيمارستان بسترى می كنند زيرا خطر مرگ بر اثر آسم
______________________________
(1).Brittle
در اين افراد زياد مىباشد. به نظر مىرسد كه آلرژى يا حساسيت در اين بيماران بسيار شايع مىباشد و گاهى اوقات حملات آسم آنها به علت استنشاق يا خوردن چيزى كه به آن حساسيت دارند ايجاد مىشود.
آسم حساس به آسپرين: حساسيت به آسپرين در پنج درصد بيماران بزرگسال مبتلا به آسم ديده مىشود اما در كودكان بسيار نادر می باشد و اغلب اين بيماران در آزمايش حساسيت پوستى نسبت به مواد حساسيتزا چيزى را نشان نمی دهند. (آزمايش منفى).
اين بيماران ممكن است دچار پوليپهاى بينى نيز باشند. اگر شما جزو چنين بيمارانى هستيد بايد از مصرف آسپرين و داروهايى كه حاوى آسپرين و يا مشابه آن هستند مانند ايبوپروفن (بروفن)، ديكلوفناك سديم، ايندومتاسين و مفناميك اسيد پرهيز كنيد. بيمارانى كه دچار آسم حساس به آسپرين يا مشابه به آن هستند ممكن است بر اثر مصرف چنين داروهايى حتى جان خود را از دست دهند.
در اين بيماران نيز مىتوان از روش حساسيت زدايى استفاده كرد. حساسيت زدايى براى بيمارانى كه به آسم حساس به آسپرين مبتلا هستند با استفاده از مقادير خيلى كم آسپرين به صورت خوراكى و در بيمارستان انجام مىشود و در طى اين مدت آزمايشهاى تنفسى متعددى به مدت چند ساعت بعد از هربار مصرف آسپرين صورت مىگيرد. اين كار مدت زمانى طول خواهد كشيد. اگر شما به آسپرين حساسيت داريد از مصرف آن و يا داروهايى كه آسپرين در آنها به كار رفته است و از آنها نام برده شده خوددارى كنيد.
آسم شبانه:
آسمهايى را گويند كه در هنگام شب اتفاق مىافتد. در حقيقت بيدار شدن از خواب در نيمه هاى شب به خاطر آسم نشان دهنده ى كنترل بد آسم در چنين افرادى می باشد و ممكن است در هر فردى با هر نوع آسمى ايجاد شود. در اكثر موارد با درمان مناسب مىتوان بر اين مشكل غلبه كرد اما در بعضى از بيماران اين كار به سختى انجام مىشود. در چنين بيمارانى برگشت اسيد معده به سمت مرى (ترش كردن) در هنگام خوابيدن، ممكن است باعث تحريك سينه و بروز حملات آسم شود و لازم است كه مشكل معده آنها نيز درمان شود ضمنا بهتر است در هنگام خواب از متكاى بلند استفاده كنند. بعضى داروهاى گشادكننده ى برونشها هم اغلب در كنترل و درمان علائم آسم شبانه مفيد خواهند بود.
افراد مبتلا به آسم، گاهى اوقات در نيمه هاى شب به خاطر اين بيمارى از خواب بيدار مىشوند. اين وضعيت ممكن است به علت كنترل بد يا درمان نامناسب بيمارىشان باشد.
چرا بيمارى آسم افزايش يافته است؟
احتمالا علت افزايش بيمارى آسم تا حدودى مربوط به پزشكان مىشود، زيرا امروز پزشكان از كلمه آسم براى مواردى كه سابقا به آنها برونشيت خس خس دار گفته می شد نيز استفاده مىكنند، اما اين امر نمی تواند توضيح مناسبى براى افزايش زياد بيمارى آسم باشد.
گرچه شواهد محدودى وجود دارد كه هر عاملى به تنهايى مىتواند باعث بروز آسم در افراد مختلف شود امّا احتمال زيادى نيز وجود دارد كه تركيبى از همه ى عوامل باعث افزايش بروز آسم در جامعه شده است.
بیشتر درباره آسم بدانید
اگر نفس تنگه در حال استراحت تقريبا متوقف شود و در حال فعاليت جسمى عارض گردد اينگونه تنگى نفس را جزء نقايص دستگاه تنفس مىدانند مثلا ممكن است عيبى در بافت ريه ها وجود داشته باشد كه در اثر آن هواى تنفسى نتواند بطور كامل در بافت ريه منتشر گردد، و يا مجارى تنفسى تنگ شده باشند و يا عدهاى از آنها بعللى مسدود شده بقيه نايژكها تكافوى مبادلات تنفسى را ننمايند كه اين حالت در افراد معتاد به سيگار و قليان بيشتر مشاهده می گردد و يا نواقصى در عضلات
تنفسى وجود داشته باشد كه اين ماهيچه ها نتواند آنچنانكه لازم است عمل انقباض و انبساط قفسه سينه را انجام دهند.
اما چنانچه تنگى نفس در حال استراحت هم وجود داشته باشد بيشتر علت آن را به ناراحتىهاى قلبى نسبت مىدهند تا به ناراحتی هاى ريوى و اينگونه افراد با آزمايشهاى قلبى نوع بيماريشان مشخص مىگردد. گاهى نيز ضايعاتى در ششها پيدا می شود كه هواى تنفسى نمىتواند بخوبى در ريه منتشر شود بخصوص مواقعى كه عفونتى هم وجود داشته باشد مانند بيماريهاى سل، سينه پهلو و برنشيت.
مردم قديم براى باز شدن نفس در نفس تنگیهاى مختلف از داروهاى مختلفى استفاده مىكرده اند يكى از اين داروها شش روباه بوده كه آن را خشك كرده و سپس پودر مىكرده اند و هر روز مقدارى از پودر را با قدرى آب و عسل تا چند روز می خورده اند براى نفس تنگه هاى غير عفونى دافع بوده است عده اى از مردم بخصوص اروپائيان براى باز شدن نفس چند روز روزى سه چهار مثقال از خون بوقلمون را با قدرى آب و شراب مىخورده اند و مردم ايران خون بوقلمون را با مقدارى آب مىخوردند.
اطباء سنتى علت نفس تنگه هائى را كه در حال استراحت هم هست اغلب در اثر اجتماع اخلاط بلغمى در ششها مىدانند و براى مداواى آن ابتدا چند مسهل به بيمار مىدهند كه مىتوان از سنا و گل سرخ يا منيزى و يا فلوس استفاده نمود مسهل را چند نوبت يك روز در ميان به بيمار مىدهند اگر پس از استعمال اين چند مسهل نفس باز شد با مصرف داروهاى كمک كننده اخلاط و بازكننده تنگى نفس از بازگشت بيمارى جلوگيرى مىشود و در غير اين صورت بايد از رگ قيفال كه سياهرگ روى ساعد است مقدار حدود 250 براى افراد بزرگ خون گرفته شود سپس از داروهائى نظير زوفا، پر سياوشان، تخم شنبليله، و تخم مرو كه از همه يا دو سه نوع آن انتخاب مىشود از هركدام دو مثقال را انتخاب و مىجوشانند و روزى دو بار صبح و عصر به بيمار می خورانند تا بلغمها از جاى كنده و دفع شوند ضمنا افرادى كه عادت بحجامت كردن دارند بجاى خون گرفتن از رگ می توانند
حجامت كنند مردم قديم در روى سينه اينگونه افراد زالو می انداخته اند البته اين اعمال در زمانى است كه بيمار تب نداشته باشد چون اگر بيمار تب داشته باشد ممكن است بيمارى او سينه پهلو يا ذات الريه يا مرض عفونى ديگر باشد كه لازم است مرض ابتدا شناسائى و سپس مداوا گردد.
افرادى كه نفس تنگه همراه با سرفه و خروج اخلاط از ريه دارند مزاجشان گرم است بايد از منضجهاى لعابدار مانند بنفشه، عناب سپستان بارهنگ و تخم كاهو و تخم ختمى از هركدام دو مثقال را گرفته مجموع را بجوشانند و پس از صاف كردن دو روز صبح و عصر بخورند و روز سوم مسهل فلوس يا سولفات دوسود يا مسهل گياهى ديگر بخورند ضمنا گرد نشاسته را با لعاب اسفرزه مخلوط نموده كمكم بخورند تا ششهاى آنان نرم شود همچنين اگر ششهاى آنان خشك هم باشد مىتوانند سفيده تخممرغ را بزنند تا متلاشى شود و بصورت خام روزى دو سه بار هربار چند قاشق از آن را بخورند. اگر باز هم بهبودى حاصل نشود مىتوانند از رب سوس استفاده كنند.
تنگى نفس اگر بكس گردد يار دشمن بودش بوى بد و دود و غبار
آسم يك بيمارى تنفسى است و كسى كه باين بيمارى مبتلا مىگردد بسختى نفس مىكشد مانند كسى كه دارد خفه مىشود يا كسى كه بسيار خسته شده است و دارد هنهن يا له له مىكند.
اين بيمارى علل و اسباب متفاوت دارد كه ذيلا چند نمونه از اسباب اين بيمارى را متذكر می شويم.
1- گاه در اثر تجمع اخلاط بلغمى در برنشها و ريه ها بوجود مىآيد در اين حالت لازم است به بيمار داروهاى گرم مزاج و خشك كننده اخلاط داده شود و چند نوبت باو مسهل بدهند صبحها بخورد و منضجى از پر سياوشان ريشه پوست گرفته شده شيرين بيان و زوفا را بجوشانند يك ليوان از آب صاف شده را عصرها بخورد.
2- گاه در اثر خشكى و سختى برنشها و كم شدن قابليت ارتجاع ريه ها تنگى
نفس بوجود مىآيد كه در اين صورت بايد از غذاها و داروهاى لعابدار استفاده شود و از غذاها و دواهاى خشك كننده بايد پرهيز نمود.
3- گاه نفس تنگه در اثر غلبه خون مىباشد كه در اين صورت كم كردن مقدارى خون از بدن كه بهتر است از سياهرگ بالاى ساعد گرفته شود نفس باز مىشود و چنانچه لازم باشد عمل خون گرفتن را مىتوان چند نوبت تكرار نمود.
4- گاه در اطفال مختصر نفس تنگه پيدا مىشود كه آنهم پيوسته و ممتد نيست و كم وزياد مىشود در اين حالت لازم است ابتدا بررسى شود كه آسكاريس در بدن طفل هست يا خير چون بسيارى از مواقع تجمع انگل در دستگاه گوارش و زيادى نوزاد آنان در ششها سبب تنگى نفس در اطفال مىگردد پس چنانچه وجود آسكاريس ثابت شد قبل از هر چيز بايد نسبت به دفع اين انگلها اقدام گردد.
5- ناراحتىهاى قلبى عروقى هم مىتوانند سبب تنگى نفس گردند كه در اين حالت لازم است مداوا زير نظر پزشكان متخصص قلب و عروق باشد.
6- گاه در اثر ناراحتیهاى عضلانى كه قفسه سينه را باز و بسته مىكنند نفس تنگه عارض مىشود مانند هنگام ضربه خوردن روى دنده ها كه در اين صورت مداواى ضربديدگى همان مداواى نفس تنگه مىباشد.
7- گاه در اعضاء مجاور دستگاه تنفس ناراحتى يا عارضهاى بوجود مىآيد و بتبع آن ريه ها يا دستگاه گوارش هم متأثر شده و براى آن ايجاد مزاحمت مىشود.
تبصره- نفس تنگه هائى كه با آثار و علائم گرم مزاجى توأم مىباشند مانند زمان سرماخوردگى يا بيماريهاى ديگر بايد با داروهاى سرد مزاج و لعابدار مداوا گردند.
8- گاه در اثر وجود غده هاى خوشخيم يا بدخيم در ريه ها نفس تنگه بوجود مىآيد كه اينگونه غده ها در زمان حاضر بيشتر با عمل جراحى مداوا می گردند لكن اگر غده بدخيم باشد بايد فورا اقدام شود تا فرصت از دست نرود.
تبصره- در تمام مدتى كه به مداواى بيمارى آسم پرداخته مىشود بايد مزاج بيمار نرم باشد چون يبوست مزاج خود بيمارى آسم را تشديد مىكند براى انجام اين منظور مىتوان انجير و سلاب و پونه را طبخ نمود و به آب صاف شده مقدارى عسل اضافه كنند و قبل از غذا ميل نمايند.
افرادى كه به تنگى نفس مبتلا مىباشند بايد ورزش كنند امّا ورزش را بايد از كم شروع نموده و بتدريج به ورزشهاى مناسب و متوسط برسند از نظر مواد غذائى هم لازم است از غذاهاى سبك و زودهضم استفاده كنند و بتدريج خود را به غذاهاى معمولى برسانند.
يكى از معالجات مفيد براى تنگى نفس قى كردن است و اگر مقدارى ترپ به بيمار بدهند سپس او را به استفراغ وا دارند بيرون ريختن مواد از معده كه همراه آن ممكن
است قدرى از اخلاط ريه ها هم خارج شود در باز شدن نفس بيمار تأثير بسزائى دارد.
يكى از داروهاى مفيد براى آسم شش روباه است براى اين منظور شش روباه را خشك مىكنند سپس آن را پودر كرده و روزانه بمقدار تقريبا 8 گرم از آن را مىخورند. از غذاهاى مفيد براى اين بيماران گوشت گنجشك و كبك و درّاج و آبگوشت خروس و شربت عسل مىباشد با در نظر گرفتن مزاج بيمار كه گرم بايد يا سرد.
بيمار آسمى بايد از غذاها و داروهائيكه در شكم ايجاد نفخ مىكنند پرهيز نمايد سعى شود همراه غذا و بالاى غذا آب ننوشد. در آسمه اى كهنه اطباء سنتى دستور می داده اند پيه ميوه حنظل و درمنه را بطور برابر و پوره ارمنى را نصف مقدار و ريشه پوست گرفته شيرين بيان و جواشير هركدام يك جزء مجموع را پودر كنند و با آب مخلوط كرده بصورت حب درآورند و روزى دوبار هربار تعدادى از حبها را كه حدود 4 گرم باشد با قدرى شربت عسل بخورند.
از داروهاى ديگر براى آسم اين است كه پونه را در شير گاو بجوشانند و به بيمار بدهند بخصوص اگر بيمار حرارت داشته باشد براى او مفيد است.
گاهى تنگى نفس با درد سينه توأم مىباشد و ممكن است سرفه هم بطور كم يا زياد همراه باشد ابتدا لازم است بررسى شود كه اين افراد ناراحتى قلبى نداشته باشند اگر ناراحتى قلبى دارند بمداواى ناراحتى قلبى بايد پرداخت و چنانچه مشكل قلبى نداشته باشند بايد توجه كنيم كه سرفه خشك است يا بلغمى است و معمولا افرادى كه سرفه با درد قفسه سينه دارند سرفه هاى خشك مىزنند. براى اين افراد گل ختمى يا تخم ختمى، تخم خبازى، بارهنگ، عناب، سپستان و امثالهم را به طورىكه بارهنگ ثلث مقدار بقيه داروها باشد بجوشانند يك ليوان صبح و يك ليوان عصر روز اول بخورند اگر مزاج بيمار يبوست دارد مىتوانند از روز دوم مقدار بيست گرم سناى مكى را با قدرى گل بنفشه و تخم كاهو با حدود هشت استكان آب بجوشانند تا تقريبا نصف آب بخار شود صاف كنند و روزى يك استكان صبح ناشتا بخورند و عصرها از همان داروئى كه روز اول خورده روزى يك ليوان بخورند و اسفرزه با منجه را بخيسانند روزى چند بار جرعه جرعه بخورند، گرد كافور را با سركه بمالند روى محل درد، گل ختمى و آرد جو و اسفرزه را بكوبند با شير گرم شبها خمير كنند و گرماگرم روى محل درد بگذارند و بخوابند.
اگر آثار غلبه خون در بيمار هست روى سينه او زالو انداخته شود. يكى از داروهاى مفيد براى نفس تنگه هائى كه از حرارت نباشند و كهنه شده باشند و آثار رطوبت و اخلاط در بيمار مشاهده شود عبارت است از ريشه گياه بسفايج، دانه انسيون و ريشه پوست گرفته شيرين بيان مجموع را بكوبند و هر نوبت مقدار بيست گرم از مجموع را بجوشانند يك ليوان صبح و يك ليوان عصر بخورند و چند روز ادامه دهند
و داروهاى ديگر خود را هم استفاده كنند و پرهيز غذائى مخصوص آسمهاى سرد بلغمى را نگه دارند.
درباره دستگاه تنفسی بیشتر بدانید
——————————————————————————————-
طب سنتى خسروى: درمان بيماريهاى مختلف با گياهان دارويى و مواد طبيعى، ص: 74
رازى، محمد بن زكريا – مترجم: ذاكر، محمد ابراهيم، المنصوري في الطب (ترجمه)، 1جلد، دانشگاه علوم پزشكى تهران – تهران، چاپ: اول، 1387 ه.ش.
دقائق العلاج ؛ ج1 ؛ ص319
كرمانى، محمد كريم بن ابراهيم – مترجم: عيسى ضياء ابراهيمى، دقائق العلاج، 2جلد، چاپخانه سعادت – كرمان، چاپ: اول، 1362 ه.ش.
حاجى شريف، احمد، دائرة المعارف گياه درمانى ايران، 1جلد، حافظ نوين – تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
طب سنتى سينا، درمان بيماريهاى مختلف با گياهان دارويى، ص: 137
تنگى نفس آسم
اگر بيمارى، پيوسته سرفه و تراوش و برافروختگى رخسار به مانند كسانى كه سخت دويده و جنبشى نيرومند كرده اند، داشته باشد و اگر دراز بكشد سختتر و بايستد سبكتر می شود بايد به او اين داروى پختنى را داد.
داروى آسم:
انجير زرد ده درم و تمر هندى ده درم و به مانند آن كشمش سرخ، شنبليد، تخم كرفس، رازيانه، پر سياوشان، ريشه ى شيرين بيان، زوفاى خشك، فراسيون از هركدام پنج درم با سه رطل آب گوارا می پزند تا از آن يك رطل بماند سه روز به همراه آن، داروى تركيبى ديگرى خورانده می شود.
براى تنگى نفس:
افشره ى جوشانده ى شيرين بيان، زوفاى خشك، پر سياوشان از هركدام ده درم و قردمانا، فلفل، ترتيزك، بادام تلخ، زراوند گرد و تخم أنجره از هركدام پنج درم و عسل به اندازه اى كه همه اينها را گرد آورده خمير نمايد. اين خمير چرك سينه را به گونه اى شگفت آور بيرون می ريزد و بهبود دهنده ى آن است. به مدت يك هفته به بيمار می خورانند سپس او را وادار به بالا آوردن، پس از خوردن خردل و عسل می نمايند. شكم وى را با اين قرص روان می كنند.
ربو (نوعى آسم، نفس نفس زدن)
در اين مرض تنفس بيمار مانند كسى است كه بتندى دويده باشد و هرگاه كه بیشتر بخوابد شدت می يابد، علتش پرى سرخرگهاى ريه از انواع رطوبتهاى لزج و غليظ است كه از سر پائين آمده يا ترشحات خود ريه است كه از رطوبتهاى سينه و اندامهاى درونى بدان جذب شده زيرا شش مانند اسفنج متخلخل می باشد و خداوند تعالى بقاء آن را در رطوبت قرار داده و زندگيش از آن است اما اگر رطوبت زياد شده و يا از حالت طبيعى تغيير كند ريه را بيمار می كند. اگر ربو با سرفه همراه باشد معمولا بيمار بهبود مىيابد «1» اما اگر سرفه اى نباشد ناگهان يا در هنگام خواب خفه می شود و يا سرانجامش بيمارى استسقاء گوشتى و تب خواهد بود. گاه ربو از شدت حرارت قلب و نيازش بجذب هواى بيشتر پيدا می شود، اگر اين هوا برايش آماده نشود بناچار ريه و سپس ساير اندامها ورم مىی كند، علامتش تشنگى شديد و پيدا شدن آثار حرارت در نبض است و براى چنين بيمارى دم از بازدم آسانتر است. گاه اين بيمارى در اثر كلفت شدن طحال (اسپرز) پيدا می شود در اين حال نفس بريده بريده و مانند حالت گريه بچه ها می شود اما گاهى از شل شدن ماهيچه هاى سينه بوجود مىآيد كه علامتش اين است كه بازدم آسانتر از دم است و چه بسا كه اين هر دو نوع باهم همراه می گردند گاهى نفس كسانى كه باين بيمارى گرفتارند قطع می شود و كمتر بيمارى از آن می رهد.
حساسيت ريه
سرفه خلط دار و يا سرفه خشك مىتواند از علايم آسم باشد.
اكثر افراد از بيمارى آسم به عنوان حملاتى از تنگى نفس همراه با خس خس سينه كه در كودكان و بزرگسالان رخ می دهد ياد می كنند. اين حملات مىتواند در هنگام فعاليت و يا هنگام استراحت ايجاد شود و ممكن است خفيف يا شديد باشد. كلمه ى آسم «1» اصطلاحى است كه براى توصيف بيماریهاايى به كار می رود كه مشخصه ى آن، حملاتى از تنگى نفس است
كه به علت باريك شدن متناوب مجارى هوايى يا لوله هاى برونش (در ريه ها) ايجاد می شود.
عوامل و فاكتورهاى مختلفى در ايجاد آسم دخالت دارند. اين عوامل از فردى به فرد ديگر متفاوت است.
تعریف آسم
بهترين تعريفى كه براى آسم مىتوان بيان كرد اين است كه: آسم وضعيتى است كه مجارى هوايى ريه ها ملتهب شده، بنابراين به عوامل خاصى بسيار حساس مىشوند.
عوامل شروع كننده حملات آسم:
اين عوامل باعث مىشوند كه مجارى هوايى تنگ شده و عبور جريان هوا از داخل آن كاهش پيدا كند و سبب تنگى نفس يا خس خس سينه شود. بنابراين آسم فقط يك بيمارى مشخص نيست بلكه داراى چندين الگوى مختلف می باشد. آسم داراى شدتهاى مختلف، عوامل شروع كننده ى متفاوت و نتايج درمانى گوناگونى در افراد مختلف مىباشد. به همين دليل درمانى كه براى يك بيمار دچار آسم بسيار مفيد بوده، ممكن است براى بيمار ديگرى نامناسب باشد.
علل بروز حملات آسم: اكثر افراد می دانند كه بيمارى آسم در بعضى خانواده ها بيشتر ديده می شود.
يعنى علت ارثى و ژنتيكى در اين بيمارى وجود دارد.
بدون شك در آسم آلرژيك (آسم اكسترينسيك يا خارجى) عامل وراثت و ژنتيك از اهميت زيادى برخوردار است درحالیكه در آسمى كه آلرژيك نباشد (آسم اينترينسيك يا داخلى) عامل وراثت زياد مطرح نمی باشد.
حالا ببینیم دقیقا
آسم چگونه شروع مىشود؟
عامل ژنتيك و وراثت در بروز بيمارى آسم به صورتى نيست كه مثلا رنگ چشم يا نوع گروه خونى كودكان از والدينشان به ارث مىرسد، بلكه بيمار مبتلا به آسم شديد مىتواند داراى كودكانى باشد كه هيچگاه دچار حملات آسم نمی شوند. نقش عوامل محيطى (مثل مواد حساسيت زا يا آلرژنها و مواجه شدن شخص با دود سيگار) در بروز بيمارى آسم و تشديد آن مىتواند بسيار مهم باشد.
با اينحال اين عوامل در همه افراد به يك اندازه باعث بروز بيمارى نمی شوند، بلكه آن افراد بايد استعداد ابتلا به اين بيمارى را داشته باشند.
بازى در كودكان به خصوص در زمينهاى خاكى و كثيف مىتواند باعث بروز حملات آسم گردد.
در فرد حساس، هر عامل برانگيزاننده (تحريك كننده) می تواند باعث بروز حملات آسم شود.
هر فردى به زودى خواهد فهميد كه چه عاملى باعث شروع حملات آسمش می گردد. تمرينات ورزشى، بازى و فعاليت بهخصوص در كودكان مىتواند باعث بروز حملات آسم گردد. گرچه مشكل ايجاد تنگى نفس درهنگام فعاليت ورزشى اغلب به علت ورزيده نبودن و تازه كار بودن شخص در ورزش اتفاق می افتد تا به علت آسم.
حيوانات خانگى مىتوانند يكى از علل اصلى بروز حملات آسم باشند.
مواد حساسيت زا (آلرژنها): گرده ى گياهان از عوامل تحريك كننده شناخته شده اى هستند همچنين حيواناتى مثل گربه و اسب نيز می توانند باعث بروز حملات آسم شوند. مواجه شدن طولانى مدت با مواد حساسيتزا مانند حيوانات يا گل و گياه مىتواند باعث بروز علائم پايدارى شود. اما ممكن است اهميت وجود درخت يا گل و گياه يا حيوانات در خانه ناديده گرفته شود.
دود، بوى عطر و گرد و غبار
دود سيگار هم براى بسيارى از بيماران مىتواند باعث بروز حملات آسم شود. همچنين محيطهايى كه داراى گرد و غبار زياد هستند و نيز بوهاى خاص مثل بوى عطر نيز در افراد حساس باعث حملات آسم مىگردد. بهترين درمان در چنين مواردى خوددارى از برخورد با چنين عواملى مىباشد.
سرماخوردگى و عفونتهاى ويروسى:
عفونتهاى ويروسى شايعترين عامل بروز آسم در تمام سنين مِی باشند. داروهاى آنتی بيوتيك فقط در درمان عفونتهاى باكتريايى مؤثر هستند كه آنها نيز به ندرت باعث بروز حملات آسم می شوند.
آنتی بيوتيكها هيچ اثرى بر روى ويروسها ندارند و در نتيجه در درمان آسم نيز نقشى نخواهند داشت.
هيجانات و استرسها: كودكان اغلب در هنگام جشن تولد دچار خسخس سينه مىشوند زيرا تركيبى از هيجانات و فعاليت بدنى باعث تشديد آسم آنها مىشود. هيجانات، شادى، غم و غصه و استرسها همگى مىتوانند به عنوان عوامل برانگيزاننده ى آسم مطرح شوند. بسيار ديده شده است كه بيماران مبتلا به آسم در مراسم تشييع جنازه خويشاوندانشان نيز دچار آسم شده اند.
آب و هوا و آلودگى هوا: بسيارى از مبتلايان به آسم عقيده دارند كه در آب وهواى خاصى، وضعيت آنها بهتر و در آب و هواى ديگرى وضعيت بيماریشان بدتر مىشود. بعضى بيماران آب و هواى سرد و مرطوب را ترجيح می دهند و بعضى ديگر آب و هواى گرم و خشك را می پسندند. هنوز از نظر علمى اثبات نشده است كه چه نوع آب وهوايى مناسب اين افراد می باشد.
پس می توان گفت که:
اصالتا به خود شخص، نوع و علت آن بستگى دارد.
اين بستگى به خود شما دارد كه با توجه به عادت و وضعيتتان آب و هواى دلخواه خود را انتخاب كنيد. آلودگى هوا نيز در تشديد حملات آسم نقش مهمى دارد (به خصوص در بيماران دچار آسم شديد).
علائم آسم و تشخيص آن:
تشخيص آسم اغلب مشكل است زيرا علائم آن را به آسانى می توان با ساير علائم بيماری هاى ديگر تنفسى اشتباه گرفت.
تشخيص قطعى بيمارى آسم در بيمار را بايد بعد از گرفتن شرح حال كامل و انجام آزمايشهاى متعدد مطرح كرد.
بيمارى آسم با يك يا چند علامت از چهار علامت اصلى آن بروز می كند. 1- خسخس سينه 2- تنگى نفس 3- سرفه 4- فشار در قفسه سينه.
خسخس سينه و تنگى نفس از شناخته شده ترين علائم بيمار آسمى مىباشند و معمولا به طور متناوب در هنگام مواجهه با عوامل تحريك كننده بروز می كنند. با اينحال تنگى نفس مىتواند بدون خسخس سينه هم در افراد مبتلا به آسم ديده شود.
يكى از علائمى كه اغلب افراد آن را به عنوان علامت آسم نمىشناسد سرفه است. همانطور كه قبلا اشاره كرديم سرفه مىتواند خشك و يا خلط دار باشد و معمولا شبها يا در هنگام فعاليت ورزشى ايجاد مىشود. در بسيارى از موارد سرفه اى كه به علت آسم ايجاد شده است را به حساب بيمارى برونشيت می گذارند، بروز بيشتر از دو دوره سرفه ى پايدار (اگر بدون خسخس سينه يا تنگى نفس باشد) بايد وجود بيمارى آسم را مطرح كند. چهارمين علامت اصلى در بيمارى آسم وجود فشار در قفسه ى سينه است. اغلب اين علائم در هنگام فعاليت ورزشى رخ مىدهد.
هنگامى كه در يك بيمار مسن احساس فشار در قفسه سينه ايجاد شود، تشخيص آنژين قلبى نيز مطرح می گردد. ممكن است براى پزشك تشخيص بين آسم و آنژين قلبى در چنين افرادى بسيار مشكل باشد.
گرچه علائم آسم اغلب بدون هيچگونه دليل واضحى رخ می دهند اما مشخصه ى آنها اين است كه بيمار را از خواب بيدار می كند و غالبا آسم مشكلى است كه صبحها هنگام بيدار شدن از خواب بروز می كند. آسمى كه بيمار را در نيمه هاى شب از خواب بيدار مىكند نشانگر آن است كه به خوبى كنترل و درمان نشده است.
انواع مختلف آسم:
در بسيارى از موارد، علت بروز آسم، ناشناخته است، با اينحال در بعضى موارد يك نوع ماده ى حساسيت زا (آلرژن) مسئول بروز حملات آسم می باشد. ساير انواع مختلف آسم عبارتند از:
آسم شكننده، آسم حساس به آسپرين و آسم شبانه.
اگر شما احتمال می دهيد كه آسم شما به علت بعضى از مواد حساسيت زا مانند گياهان يا وجود حيواناتى مثل اسب يا سگ يا گربه در منزل ايجاد شده است، بايد با انجام آزمايش آلرژى اين موضوع را تأييد كنيد.
آسم آلرژيك:
آلرژى به عنوان يكى از عوامل بيمارى شما مطرح میباشد، لازم است كه براى تاييد اين مسئله و شناسايى ماده ى حساسيت زا (آلرژن) آزمايشهايى را به عمل بياوريد. اين آزمايشها ساده بوده و براى انجام آن حدود نيم ساعت وقت لازم است.
تعدادى از قطره ها كه از مواد مختلف حساسيت زا تشكيل شده اند مثل مايت هاى گرد و غبار خانه،
گرده ى علفها، گرده ى درختها يا پوسته هايى از حيواناتى مثل گربه و غيره را بر روى ساعد دست قرار مىدهند و با استفاده از نوك يك سوزن كوچك پوست زير هر قطره را به آرامى سوراخ می كنند تا اجازه دهند كه ماده حساسيت زا به زير پوست نفوذ كند، بعد از حدود 15 دقيقه يك واكنش موضعى در اين محل می تواند رخ بدهد كه مانند گزش يك حشره است. رنگ آن قرمز بوده و معمولا هم داراى خارش است. فرو كردن سوزن به داخل پوست دردناك نمىباشد و فقط به صورت يك خراش است اما خارش آن مىتواند خيلى شديد باشد و حدود نيم يا يك ساعت طول بكشد.
اندازه ى واكنش (يعنى اندازه ى قرمزى دور محل تزريق قطره) را مىتوان براى هر ماده حساسيت زايى اندازه گيرى كرد كه اين كار می تواند نه فقط حساس بودن شما به آن ماده را نشان دهد بلكه می تواند بگويد كه چقدر شما به فلان ماده خاص حساسيت داريد.
گاهى اوقات از اين اطلاعات می توان در درمان بيمار نيز استفاده كرد زيرا با اين اطلاعات می فهميم كه از چه موادى بايد دورى و پرهيز كنيم و چه موادى براى ما مشكلى ايجاد نمی كنند.
حساسيت زدايى:
اگر مشخص گرديد كه شما به يك ماده خاص حساسيت داريد (براى مثال به پوسته ريزی هاى گربه يا خرگوش) و نمی توانيد از برخورد با اين حيوانات پرهيز و دورى كنيد و آسم شما نيز با درمان دارويى به خوبى كنترل نمی گردد، ممكن است لازم باشد كه اقدام به حساسيت زدايى نسبت به اين مواد خاص كنيد. حساسيت زدايى را فقط بايد در مراكز تخصصى انجام داد و هربار نيز فقط در مورد يك ماده اقدام به حساسيت زدايى شود. قطعا اين كار براى بيمارانى كه به آسم مبتلا هستند بايد فقط در بيمارستان انجام شود زيرا بسيار اتفاق افتاده است كه در هنگام حساسيت زدايى حملات شديد آسم رخ داده است كه نياز به اقدامات اورژانسى و بيمارستانى داشته و در صورت عدم انجام چنين اقدامات اورژانسى ممكن است جان بيمار تهديد شود.
در مورد حساسيت هاى فصلى (تب يونجه) اين خطرات كمتر مىباشند اما در مورد آسم مراقبتهاى شديدى بايد به عمل آيد. روش حساسيت زدايى به اين صورت است كه تزريقات متعددى از مقادير كمى از ماده اى كه به آن حساسيت داريد به شما تزريق مىگردد (معمولا در زير پوست قسمت بالايى بازو) براى شروع حساسيت زدايى مقادير خيلى كمى از ماده حساسيت زا ابتدا تزريق می گردد و هر هفته كمى به مقدار غلظت آن افزوده مىگردد تا فرد دچار واكنشهاى آلرژيك شديد نگردد. واكنشهاى موضعى كوچك (قرمز شدن در محل تزريق) معمولا شايع نمی باشند اما در صورت وقوع نيز در همان روز از بين خواهند رفت.
وقتى يك دوره حساسيت زدايى به پايان رسيد در صورت موفقيت آميز بودن آن لازم است كه در فواصل زمانى خاصى آن تزريقات دوباره انجام شود. براى انجام حساسيت زدايى از يك دوره تزريقات مكرر استفاده مىشود، به طورىكه مقادير جزيى از ماده حساسيت زا به داخل پوست تزريق مىگردد و اين مقدار در تزريقات بعدى افزايش پيدا مىكند تا فرد بتواند آن را تحمل نمايد.
آسم شكننده:
«1» آسم شكننده نوع نادرى از آسم مىباشد. بيماران مبتلا به آسم شكننده دچار حملات شديد و ناگهانى می گردند، حتى در مواقعى كه به نظر می رسد آسم آنها به خوبى كنترل شده است. بعضى از اين بيماران قبلا دچار سابقه آسم بوده اند و اكنون دوباره حملات آسم آنها شروع شده است و پزشك نيز به سختى می تواند آن را كنترل كند. چنين بيمارانى را در بيمارستان بسترى می كنند زيرا خطر مرگ بر اثر آسم
______________________________
(1).Brittle
در اين افراد زياد مىباشد. به نظر مىرسد كه آلرژى يا حساسيت در اين بيماران بسيار شايع مىباشد و گاهى اوقات حملات آسم آنها به علت استنشاق يا خوردن چيزى كه به آن حساسيت دارند ايجاد مىشود.
آسم حساس به آسپرين: حساسيت به آسپرين در پنج درصد بيماران بزرگسال مبتلا به آسم ديده مىشود اما در كودكان بسيار نادر می باشد و اغلب اين بيماران در آزمايش حساسيت پوستى نسبت به مواد حساسيتزا چيزى را نشان نمی دهند. (آزمايش منفى).
اين بيماران ممكن است دچار پوليپهاى بينى نيز باشند. اگر شما جزو چنين بيمارانى هستيد بايد از مصرف آسپرين و داروهايى كه حاوى آسپرين و يا مشابه آن هستند مانند ايبوپروفن (بروفن)، ديكلوفناك سديم، ايندومتاسين و مفناميك اسيد پرهيز كنيد. بيمارانى كه دچار آسم حساس به آسپرين يا مشابه به آن هستند ممكن است بر اثر مصرف چنين داروهايى حتى جان خود را از دست دهند.
در اين بيماران نيز مىتوان از روش حساسيت زدايى استفاده كرد. حساسيت زدايى براى بيمارانى كه به آسم حساس به آسپرين مبتلا هستند با استفاده از مقادير خيلى كم آسپرين به صورت خوراكى و در بيمارستان انجام مىشود و در طى اين مدت آزمايشهاى تنفسى متعددى به مدت چند ساعت بعد از هربار مصرف آسپرين صورت مىگيرد. اين كار مدت زمانى طول خواهد كشيد. اگر شما به آسپرين حساسيت داريد از مصرف آن و يا داروهايى كه آسپرين در آنها به كار رفته است و از آنها نام برده شده خوددارى كنيد.
آسم شبانه:
آسمهايى را گويند كه در هنگام شب اتفاق مىافتد. در حقيقت بيدار شدن از خواب در نيمه هاى شب به خاطر آسم نشان دهنده ى كنترل بد آسم در چنين افرادى می باشد و ممكن است در هر فردى با هر نوع آسمى ايجاد شود. در اكثر موارد با درمان مناسب مىتوان بر اين مشكل غلبه كرد اما در بعضى از بيماران اين كار به سختى انجام مىشود. در چنين بيمارانى برگشت اسيد معده به سمت مرى (ترش كردن) در هنگام خوابيدن، ممكن است باعث تحريك سينه و بروز حملات آسم شود و لازم است كه مشكل معده آنها نيز درمان شود ضمنا بهتر است در هنگام خواب از متكاى بلند استفاده كنند. بعضى داروهاى گشادكننده ى برونشها هم اغلب در كنترل و درمان علائم آسم شبانه مفيد خواهند بود.
افراد مبتلا به آسم، گاهى اوقات در نيمه هاى شب به خاطر اين بيمارى از خواب بيدار مىشوند. اين وضعيت ممكن است به علت كنترل بد يا درمان نامناسب بيمارىشان باشد.
چرا بيمارى آسم افزايش يافته است؟
احتمالا علت افزايش بيمارى آسم تا حدودى مربوط به پزشكان مىشود، زيرا امروز پزشكان از كلمه آسم براى مواردى كه سابقا به آنها برونشيت خس خس دار گفته می شد نيز استفاده مىكنند، اما اين امر نمی تواند توضيح مناسبى براى افزايش زياد بيمارى آسم باشد.
گرچه شواهد محدودى وجود دارد كه هر عاملى به تنهايى مىتواند باعث بروز آسم در افراد مختلف شود امّا احتمال زيادى نيز وجود دارد كه تركيبى از همه ى عوامل باعث افزايش بروز آسم در جامعه شده است.
بیشتر درباره آسم بدانید
اگر نفس تنگه در حال استراحت تقريبا متوقف شود و در حال فعاليت جسمى عارض گردد اينگونه تنگى نفس را جزء نقايص دستگاه تنفس مىدانند مثلا ممكن است عيبى در بافت ريه ها وجود داشته باشد كه در اثر آن هواى تنفسى نتواند بطور كامل در بافت ريه منتشر گردد، و يا مجارى تنفسى تنگ شده باشند و يا عدهاى از آنها بعللى مسدود شده بقيه نايژكها تكافوى مبادلات تنفسى را ننمايند كه اين حالت در افراد معتاد به سيگار و قليان بيشتر مشاهده می گردد و يا نواقصى در عضلات
تنفسى وجود داشته باشد كه اين ماهيچه ها نتواند آنچنانكه لازم است عمل انقباض و انبساط قفسه سينه را انجام دهند.
اما چنانچه تنگى نفس در حال استراحت هم وجود داشته باشد بيشتر علت آن را به ناراحتىهاى قلبى نسبت مىدهند تا به ناراحتی هاى ريوى و اينگونه افراد با آزمايشهاى قلبى نوع بيماريشان مشخص مىگردد. گاهى نيز ضايعاتى در ششها پيدا می شود كه هواى تنفسى نمىتواند بخوبى در ريه منتشر شود بخصوص مواقعى كه عفونتى هم وجود داشته باشد مانند بيماريهاى سل، سينه پهلو و برنشيت.
مردم قديم براى باز شدن نفس در نفس تنگیهاى مختلف از داروهاى مختلفى استفاده مىكرده اند يكى از اين داروها شش روباه بوده كه آن را خشك كرده و سپس پودر مىكرده اند و هر روز مقدارى از پودر را با قدرى آب و عسل تا چند روز می خورده اند براى نفس تنگه هاى غير عفونى دافع بوده است عده اى از مردم بخصوص اروپائيان براى باز شدن نفس چند روز روزى سه چهار مثقال از خون بوقلمون را با قدرى آب و شراب مىخورده اند و مردم ايران خون بوقلمون را با مقدارى آب مىخوردند.
اطباء سنتى علت نفس تنگه هائى را كه در حال استراحت هم هست اغلب در اثر اجتماع اخلاط بلغمى در ششها مىدانند و براى مداواى آن ابتدا چند مسهل به بيمار مىدهند كه مىتوان از سنا و گل سرخ يا منيزى و يا فلوس استفاده نمود مسهل را چند نوبت يك روز در ميان به بيمار مىدهند اگر پس از استعمال اين چند مسهل نفس باز شد با مصرف داروهاى كمک كننده اخلاط و بازكننده تنگى نفس از بازگشت بيمارى جلوگيرى مىشود و در غير اين صورت بايد از رگ قيفال كه سياهرگ روى ساعد است مقدار حدود 250 براى افراد بزرگ خون گرفته شود سپس از داروهائى نظير زوفا، پر سياوشان، تخم شنبليله، و تخم مرو كه از همه يا دو سه نوع آن انتخاب مىشود از هركدام دو مثقال را انتخاب و مىجوشانند و روزى دو بار صبح و عصر به بيمار می خورانند تا بلغمها از جاى كنده و دفع شوند ضمنا افرادى كه عادت بحجامت كردن دارند بجاى خون گرفتن از رگ می توانند
حجامت كنند مردم قديم در روى سينه اينگونه افراد زالو می انداخته اند البته اين اعمال در زمانى است كه بيمار تب نداشته باشد چون اگر بيمار تب داشته باشد ممكن است بيمارى او سينه پهلو يا ذات الريه يا مرض عفونى ديگر باشد كه لازم است مرض ابتدا شناسائى و سپس مداوا گردد.
افرادى كه نفس تنگه همراه با سرفه و خروج اخلاط از ريه دارند مزاجشان گرم است بايد از منضجهاى لعابدار مانند بنفشه، عناب سپستان بارهنگ و تخم كاهو و تخم ختمى از هركدام دو مثقال را گرفته مجموع را بجوشانند و پس از صاف كردن دو روز صبح و عصر بخورند و روز سوم مسهل فلوس يا سولفات دوسود يا مسهل گياهى ديگر بخورند ضمنا گرد نشاسته را با لعاب اسفرزه مخلوط نموده كمكم بخورند تا ششهاى آنان نرم شود همچنين اگر ششهاى آنان خشك هم باشد مىتوانند سفيده تخممرغ را بزنند تا متلاشى شود و بصورت خام روزى دو سه بار هربار چند قاشق از آن را بخورند. اگر باز هم بهبودى حاصل نشود مىتوانند از رب سوس استفاده كنند.
تنگى نفس اگر بكس گردد يار دشمن بودش بوى بد و دود و غبار
آسم يك بيمارى تنفسى است و كسى كه باين بيمارى مبتلا مىگردد بسختى نفس مىكشد مانند كسى كه دارد خفه مىشود يا كسى كه بسيار خسته شده است و دارد هنهن يا له له مىكند.
اين بيمارى علل و اسباب متفاوت دارد كه ذيلا چند نمونه از اسباب اين بيمارى را متذكر می شويم.
1- گاه در اثر تجمع اخلاط بلغمى در برنشها و ريه ها بوجود مىآيد در اين حالت لازم است به بيمار داروهاى گرم مزاج و خشك كننده اخلاط داده شود و چند نوبت باو مسهل بدهند صبحها بخورد و منضجى از پر سياوشان ريشه پوست گرفته شده شيرين بيان و زوفا را بجوشانند يك ليوان از آب صاف شده را عصرها بخورد.
2- گاه در اثر خشكى و سختى برنشها و كم شدن قابليت ارتجاع ريه ها تنگى
نفس بوجود مىآيد كه در اين صورت بايد از غذاها و داروهاى لعابدار استفاده شود و از غذاها و دواهاى خشك كننده بايد پرهيز نمود.
3- گاه نفس تنگه در اثر غلبه خون مىباشد كه در اين صورت كم كردن مقدارى خون از بدن كه بهتر است از سياهرگ بالاى ساعد گرفته شود نفس باز مىشود و چنانچه لازم باشد عمل خون گرفتن را مىتوان چند نوبت تكرار نمود.
4- گاه در اطفال مختصر نفس تنگه پيدا مىشود كه آنهم پيوسته و ممتد نيست و كم وزياد مىشود در اين حالت لازم است ابتدا بررسى شود كه آسكاريس در بدن طفل هست يا خير چون بسيارى از مواقع تجمع انگل در دستگاه گوارش و زيادى نوزاد آنان در ششها سبب تنگى نفس در اطفال مىگردد پس چنانچه وجود آسكاريس ثابت شد قبل از هر چيز بايد نسبت به دفع اين انگلها اقدام گردد.
5- ناراحتىهاى قلبى عروقى هم مىتوانند سبب تنگى نفس گردند كه در اين حالت لازم است مداوا زير نظر پزشكان متخصص قلب و عروق باشد.
6- گاه در اثر ناراحتیهاى عضلانى كه قفسه سينه را باز و بسته مىكنند نفس تنگه عارض مىشود مانند هنگام ضربه خوردن روى دنده ها كه در اين صورت مداواى ضربديدگى همان مداواى نفس تنگه مىباشد.
7- گاه در اعضاء مجاور دستگاه تنفس ناراحتى يا عارضهاى بوجود مىآيد و بتبع آن ريه ها يا دستگاه گوارش هم متأثر شده و براى آن ايجاد مزاحمت مىشود.
تبصره- نفس تنگه هائى كه با آثار و علائم گرم مزاجى توأم مىباشند مانند زمان سرماخوردگى يا بيماريهاى ديگر بايد با داروهاى سرد مزاج و لعابدار مداوا گردند.
8- گاه در اثر وجود غده هاى خوشخيم يا بدخيم در ريه ها نفس تنگه بوجود مىآيد كه اينگونه غده ها در زمان حاضر بيشتر با عمل جراحى مداوا می گردند لكن اگر غده بدخيم باشد بايد فورا اقدام شود تا فرصت از دست نرود.
تبصره- در تمام مدتى كه به مداواى بيمارى آسم پرداخته مىشود بايد مزاج بيمار نرم باشد چون يبوست مزاج خود بيمارى آسم را تشديد مىكند براى انجام اين منظور مىتوان انجير و سلاب و پونه را طبخ نمود و به آب صاف شده مقدارى عسل اضافه كنند و قبل از غذا ميل نمايند.
افرادى كه به تنگى نفس مبتلا مىباشند بايد ورزش كنند امّا ورزش را بايد از كم شروع نموده و بتدريج به ورزشهاى مناسب و متوسط برسند از نظر مواد غذائى هم لازم است از غذاهاى سبك و زودهضم استفاده كنند و بتدريج خود را به غذاهاى معمولى برسانند.
يكى از معالجات مفيد براى تنگى نفس قى كردن است و اگر مقدارى ترپ به بيمار بدهند سپس او را به استفراغ وا دارند بيرون ريختن مواد از معده كه همراه آن ممكن
است قدرى از اخلاط ريه ها هم خارج شود در باز شدن نفس بيمار تأثير بسزائى دارد.
يكى از داروهاى مفيد براى آسم شش روباه است براى اين منظور شش روباه را خشك مىكنند سپس آن را پودر كرده و روزانه بمقدار تقريبا 8 گرم از آن را مىخورند. از غذاهاى مفيد براى اين بيماران گوشت گنجشك و كبك و درّاج و آبگوشت خروس و شربت عسل مىباشد با در نظر گرفتن مزاج بيمار كه گرم بايد يا سرد.
بيمار آسمى بايد از غذاها و داروهائيكه در شكم ايجاد نفخ مىكنند پرهيز نمايد سعى شود همراه غذا و بالاى غذا آب ننوشد. در آسمه اى كهنه اطباء سنتى دستور می داده اند پيه ميوه حنظل و درمنه را بطور برابر و پوره ارمنى را نصف مقدار و ريشه پوست گرفته شيرين بيان و جواشير هركدام يك جزء مجموع را پودر كنند و با آب مخلوط كرده بصورت حب درآورند و روزى دوبار هربار تعدادى از حبها را كه حدود 4 گرم باشد با قدرى شربت عسل بخورند.
از داروهاى ديگر براى آسم اين است كه پونه را در شير گاو بجوشانند و به بيمار بدهند بخصوص اگر بيمار حرارت داشته باشد براى او مفيد است.
گاهى تنگى نفس با درد سينه توأم مىباشد و ممكن است سرفه هم بطور كم يا زياد همراه باشد ابتدا لازم است بررسى شود كه اين افراد ناراحتى قلبى نداشته باشند اگر ناراحتى قلبى دارند بمداواى ناراحتى قلبى بايد پرداخت و چنانچه مشكل قلبى نداشته باشند بايد توجه كنيم كه سرفه خشك است يا بلغمى است و معمولا افرادى كه سرفه با درد قفسه سينه دارند سرفه هاى خشك مىزنند. براى اين افراد گل ختمى يا تخم ختمى، تخم خبازى، بارهنگ، عناب، سپستان و امثالهم را به طورىكه بارهنگ ثلث مقدار بقيه داروها باشد بجوشانند يك ليوان صبح و يك ليوان عصر روز اول بخورند اگر مزاج بيمار يبوست دارد مىتوانند از روز دوم مقدار بيست گرم سناى مكى را با قدرى گل بنفشه و تخم كاهو با حدود هشت استكان آب بجوشانند تا تقريبا نصف آب بخار شود صاف كنند و روزى يك استكان صبح ناشتا بخورند و عصرها از همان داروئى كه روز اول خورده روزى يك ليوان بخورند و اسفرزه با منجه را بخيسانند روزى چند بار جرعه جرعه بخورند، گرد كافور را با سركه بمالند روى محل درد، گل ختمى و آرد جو و اسفرزه را بكوبند با شير گرم شبها خمير كنند و گرماگرم روى محل درد بگذارند و بخوابند.
اگر آثار غلبه خون در بيمار هست روى سينه او زالو انداخته شود. يكى از داروهاى مفيد براى نفس تنگه هائى كه از حرارت نباشند و كهنه شده باشند و آثار رطوبت و اخلاط در بيمار مشاهده شود عبارت است از ريشه گياه بسفايج، دانه انسيون و ريشه پوست گرفته شيرين بيان مجموع را بكوبند و هر نوبت مقدار بيست گرم از مجموع را بجوشانند يك ليوان صبح و يك ليوان عصر بخورند و چند روز ادامه دهند
و داروهاى ديگر خود را هم استفاده كنند و پرهيز غذائى مخصوص آسمهاى سرد بلغمى را نگه دارند.
درباره دستگاه تنفسی بیشتر بدانید
——————————————————————————————-
طب سنتى خسروى: درمان بيماريهاى مختلف با گياهان دارويى و مواد طبيعى، ص: 74
رازى، محمد بن زكريا – مترجم: ذاكر، محمد ابراهيم، المنصوري في الطب (ترجمه)، 1جلد، دانشگاه علوم پزشكى تهران – تهران، چاپ: اول، 1387 ه.ش.
دقائق العلاج ؛ ج1 ؛ ص319
كرمانى، محمد كريم بن ابراهيم – مترجم: عيسى ضياء ابراهيمى، دقائق العلاج، 2جلد، چاپخانه سعادت – كرمان، چاپ: اول، 1362 ه.ش.
حاجى شريف، احمد، دائرة المعارف گياه درمانى ايران، 1جلد، حافظ نوين – تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
طب سنتى سينا، درمان بيماريهاى مختلف با گياهان دارويى، ص: 137
Leave feedback about this