کهن الگوی یتیم

انواع کهن الگوهای یونگ

یونگ ۱۲ کهن الگو را نام برد که از میان آن‌ها سایه، پرسونا، خود، آنیما و آنیموس بیش از سایرین شناخته شده‌اند و در ادامه به بررسی آن‌ها و انواع دیگر آن می‌پردازیم.

پرسونا

لغت پرسونا یا ماسک، در اصل به معنای ماسک‌های نمایشی است که بازیگران در گذشته و برای اجرای نمایش بر روی چهره خود می‌زدند. کاربرد این ماسک‌ها در این بوده است که هنرپیشه‌های نمایش، چهره واقعی خود را پنهان کرده و آنچه دوست دارند مردم در ارتباط با آن‌ها باور کنند را نشان می‌دادند. یونگ به صورت سمبولیک، نام کهن الگویی که به دنبال انجام رفتارهای اجتماعی مطلوب و جلب تایید دیگران است را پرسونا گذاشت.
پرسونا جنبه‌ای از وجود هر شخص است که سعی می‌کند با انجام رفتارهای مورد پسند جامعه، خود را به عنوان فردی قانون مدار و هنجاری به دیگران نشان دهد و به همین میزان تمایلات و رفتارهای ناپسند خود را از آگاهی جمع دور نگه دارد.

آنیما و آنیموس

آنیما به عنوان جنبه زنانه در روان مردان و آنیموس به معنای جنبه مردانه در روان زنان است. به اعتقاد یونگ تغییرات فیزیولوژیکی و همچنین فشار اجتماعی، افراد را به سمت شناسایی خود به عنوان زن یا مرد و برعهده گرفتن هویت جنسیتی تشویق می‌کند. در نتیجه جنبه مردانه در زنان و جنبه زنانه در مردان معمولا سرکوب می‌شود که این باعث ضعف در رشد روانی فرد می‌گرددد. به نظر یونگ افراد سالم می‌بایست قادر باشند که در نهایت میان آنیما و آنیموس در ذهن خود، تعادل ایجاد کنند و به جای انکار بخش مخالف جنسیت خود، از آن در راستای تکامل استفاده کنند.

سایه از جمله کهن الگوهای یونگ

سایه به عنوان بخشی از ضمیر ناخودآگاه جمعی، از ایده‌های سرکوب شده، نقاط ضعف، خواسته‌ها، غرایز و کاستی تشکیل شده است. در اصل سایه، بخشی از ناهشیار است که در تضاد کامل با پرسونا قرار دارد. تمایلاتی که در سایه وجود دارند، نظیر خشم، حسادت، غرور یا طمع، ویژگی‌هایی هستند که نه تنها از نظر جامعه بلکه برای اصول اخلاقی خود فرد نیز قابل اغماض نیستند. به همین خاطر معمولا از سایه به عنوان تاریک ترین بخش وجود صحبت می‌شود.
به اعتقاد یونگ، سایه می‌تواند در رویاها، نمایشنامه‌ها یا سایر شرایطی که امکان تجلی نمادین داشته باشد به صورت مار، هیولا، دیو، اژدها و یا چهره‌های تاریک و عجیب و غریب ظاهر شود.

معصوم معمولا افراد مهربان هستند که، همواره به دنبال شادی و می‌خواهند که دیگران را نیز شاد نگه دارند.
از میان سفر قهرمانی در مرجله تدارک
دومین مرحله سفر قهرمانی یتیم است .
شروع این مرحله معمولا با از دست دادن نوعی از امنیت اتفاق می افتد، فقدانی که امیدی به بازگشتش وجود ندارد و بر خلاف معصوم شروع به سمت امنیت و استقلال شخصی فرد است و جهت حرکت رو به وضعیت گذشته نیست.
یتیم درد را عمیقا حس میکند، تفاوت آنچه که هست با آنچه که میخواهد را میبیند و از دیدن این فاصله انرژی گرفته، شروع به حرکت میکند.

موضوع اسطوره ای داستانهای یتیم

بهشت گم شده است و ناامیدی و تنهایی حاصل از آن وجود دارد. شخص، امید به بهشت را از دست می دهد و با دیگران همکاری می کند تا شرایط بهتری را در جهان کنونی بیافریند.
یتیم از ابتدا با ستم، آسیب عاطفی و محروم بودن روبرو می شود و در مقابل یا راه و رسم مبارزه و زنده ماندن در چنین وضعیتی را فرا می گیرد، یا این که از پس این سختی ها برنمی آید و شکست می خورد.
سایر داستانهایی که به یتیم ربط دارند :

• حکایتهای غم انگیزی که وابستگی ها و ضعفهای شخصیت اصلی یا بی عدالتی های اطرافیان سرانجام او را قربانی می کنند.
• داستانهایی که در آنها افراد ستم دیده خود به دیگران ستم می کنند.
• داستانهایی که پیروزی مظلومان را نشان می دهند. در این داستانها اغلب یتیم ها دست به دست هم داده و راه رهایی و نجات را می یابند.

در زمان فعالیت این کهن الگو ، شخص برای رفع نیاز های خودش ، به امنیت و رسیدن به استقلال و امنیت خود ساخته در هر یک از سطوح مذکور چه با رویکرد درونی و چه با رویکرد بیرونی ، با دیدن انحراف معیار و بررسی مغایرت ، وضعیت موجود فعلی خودش با وضعیت ایده آلی که برای خود متصور است ، انر‍ژی کسب نموده و با صرف این انر‍ژی در راه رسیدن به آنچه که مورد نیازش میباشد، به استقلال دست می یابد .
معمولا این نیاز ها ، از سطحی ترین لایه بیرونی هر شخص یعنی احتیاجاتی مانند خوراک و پوشاک و سایرنیاز های غریزی و لازم و ضروری برای ادامه حیات ، شروع گردیده و به عمیق ترین لایه های درونی نیازهای ما یعنی رسیدن به خود شکوفایی و خود حقیق عمق درون خودمان از جایگاه هیچ مطلق ادامه پیدا میکند .
البته در میانه راه جایگاه هایی نیز موجود هستند که هر چهار خاصیت نیازهای مارا توامان با خود به همراه دارند. (سطحی بیرونی ،مانند: گرسنگی خود ، سطحی درونی،مانند: خانواده و دوستان ، عمقی بیرونی،مانند: گرسنگی فقرا و نیازمندان ، عمقی درونی مانند : خداگون شدنمان و رسیدن به رسالت شخصی و هدف الهی مان )
سطح اول : فرد صرفا برای رفع نیاز های شخصی خودش یتیم میشود و مغایرت های شخصی را میبیند
مثلا فردی را در نظر بگیرید که صرفا برای خوراک و پوشاک روزانه اش یتیم میشود. یعنی به اندازه ای انرژی میگیرد تا برای غذای همان روز ، تلاش کند . و بعد از سیر شدن انرژی اش تمام میشود .
سطح دوم : نسبت به خود و محیط و حوزه اندک پیرامون خود احساس مسئولیت کرده و یتیم میشود. به عنوان مثال برای مسیولیت و و ظایف شخصی و امرار معاش خانواده اش یتیم میشود تازندگی مناسب تری را برایشان فراهم کند .
سطح سوم : جهان شمول می اندیشد و نسبت به مغایرت زمان حال خودش با خدا شدنش یتیم میشود .دیدن چنین مغایرتی انرژی تمام نشدنی به فرد میدهد که همواره در تلاش برای رسیدن به مقصد است .
کمال طلبی،ایده آل گرایی، تمامیت خواهی
کمال طلبی ، ایده آل گرایی یا تمامیت خواهی و … کلماتی هستند که در بسیاری از اوقات می توانند بار معنایی منفی و سنگینی داشته و برای ما در طی زندگی روزمره، و برنامه ریزی های آینده مسئله ساز شوند و مانع حضور ما در لحظه حال و لذت بردن از داشته هایمان شوند.
در زمان فعالیت کهن الگوی معصوم به صورت غیر سازنده آن، (همانطور که قبلاً به تفصیل اشاره شده ) شخص به علت توقع زیاد و فقدان واقع بینی و همین طو
ر مسئولیت ناپذیری اش ، دچار نوعی تمامیت خواهی متوقعانه می باشد که در این حالت کمتر چیزی او را راضی می کند و همواره در آرزوی رسیدن به تمامیتی است که مربوط و متعلق به او نبوده و میسر نیز نمی باشد . توجه داشته باشیم که معصوم کهن الگویی آنیمایی است و در زمان فعالیت این کهن الگو ، آنیما به مقدار بسیار زیاد در شخص فعال می باشد، تمامیت خواهی او از خاستگاه بررسی و تحلیل و واقع نگری نبوده و از توهمات و نهایتاً رویاپردازی ها و توقعات بی انتهای معصومانه نشأت گرفته است.
شخصی که انرژی کهن الگوی یتیم به صورت غیر سازنده در او فعال شده است نیز به نوعی دچار همین مسئله است با این تفاوت که این فرد مایل است سریعاً خود را به انتهای ایده آل متصور در ذهنش برساند . از طرفی دیدگاه و نگرش همه یا هیچ ، هیچ یا همه در او بسیار پر رنگ است . این ایده آل گرایی را در مورد تجاربی که تیره و تار هستند نیز بکار برده و آنها را کاملاً سیاه می نماید